Pčelinja paraliza

Akutna pčelinja paraliza je virusna bolest mladih pčela. Virus je u većoj količini smješten u mednom mjehuru bolesnih pčela. Za uspješnu funkciju potrebno je da virus uđe u tijelo pčele, što u prirodnim uvjetima obavlja varoa sišući hemolimfu. Bolest nastupa naglo u vrijeme proljetnog razvoja zajednice, pa se na letu ispred košnice može pronaći veliki broj uginulih pčela. Bolesne pčele izlaze iz košnice, ne mogu letjeti, skupljaju se na vlati trave ili u hrpice. Zadak im je povečan, kao i medni mjehur koji je pun bistre tekućine. Bolest se suzbija uklanjanjem faktora koji imaju utjecaj na nastanak i tijek bolesti. Košnice ne smiju za vrijeme velikih vrućina biti izložene prejakom suncu, treba osigurati ventilaciju košnice. Pčelama se može dati 1-2 g modre galice u litri šećerne otopine.


[img][/img]

Bolesti pčela i pčelinjeg legla sa simptomima koji odgovaraju paralizi i mešinastom leglu bile su poznate pčelarima i pčelarskim stručnjacima još od prošlog veka. Izvesno je da je i Aristotel zapazio i opisao paralitične pčele. Langstrot je 1857. godine ukazao na bolest pčelinjeg legla koja odgovara mešinastom leglu. Paraliza kao "crna bolest" ili "šumska crna bolest" opisane su u Francuskoj i Nemačkoj pre mnogo godina.

I pored toga što su ove bolesti pčela bile poznate, razumevanje prirode uzročnika došlo je tek u godinama posle Drugog svetskog rata, kada je nastala prava ekspanzija nauke o virusima. U međuvremenu je otkriveno i identifikovano 15 vrsta virusa kod pčela.

Pre toga stručnjaci i inspektori za pčelinje bolesti ograničavali su se uglavnom na bakterijske bolesti, u prvom redu na američku trulež legla koja se na prvi pogled može relativno lako dijagnostifikovati. Kod virusa je to sve mnogo teže jer su simptomi sezonskog karaktera i mogu vrirati iz godine u godinu. Ove vrste bolesti pčelari često shvataju kao prirodnu nepogodu slično bespašnoj godini za pčele. Samo onda kada dođe do većih gubitaka shvati se da je u pitanju neka epidemija.

Virusi pčela su veoma sitne čestice koje su daleko manje od bakterija i ne mogu se videti bez velikog povećanja pomoću elektronskog nakroskopa. Virusi se nalaze na granici između žive i nežive materije i razlike između pojedinih virusa, pored morfoloških osobenosti, brzine sedimentacije i sl., određuju se serološkim reakcijama.

Hronična paraliza pčele

Ova virusna bolest odraslih pčela manifestuje se kroz dve vrste simptoma ili sindroma. Jedan je kada odrasle pčele izgube moć letenja, tresu krilima i dobijaju naduven trbuh. Često se tako obolele pčele nalaze ispred košnice u grupama ili gamižu u travi. Iste takve pčele se mogu naći lspod poklopne daske u košnici.

Drugi sindrom su crne pčele bez dlačica koje često mogu leteti i pčele ih intenzivno napadaju glockanjem na letu i u košnici dok se one pasivno ponašaju za razliku od crnih pčela tuđica.

Vrsta virusa koji izaziva ovo oboljenje zove se virus hronične paralize pčela za razliku od virusa hronične paralize koji, normalno, u pčelinjem društvu ne izaziva oboljenje sa određenim simptomima.

Hronična paraliza se javlja na pčelama širom sveta, pa i kod nas, i to uglavnom kod manjeg broja pčelinjih društava i sporadično pa se zbog toga ne obraća neka naročita pažnja na ovu bolest odraslih pčela. To uvek ne mora biti tako, jer se u SAD sedamdesetih godina paraliza manifestovala u velikoj meri tako da su neki pčelinjaci bili desetkovani. Naročito su bile pogođene linije pčela sa inbred maticama koje su bile otporne na američku trulež legla.

Virus se može ekstrakcijom dobiti iz sasvim normalnih pčelinjih društnva što ukazuje na to da se u pčelama nalazi kao latentan (uspavani) faktor da bi došao do izražaja pod nepovoljnim uslovima za život pčela ili kao posledica stresa. Ovo se može i eksperimentalno dokazati.

Selekcijom je dokazano da se osetljivost na paralizu nasleđuje pa, prema tome, sasvim je opravdano zameniti matice čija društva pokazuju znatan stepen oboljenja.

Kao što je poznato za virusne bolesti nema lekova, pa se uglavnom preporučuje održavanje optimalnih uslova za život pčela i zamena matica iz osetljivih društava.

Druge do sada identifikovane vrste virusa javljaju se kao uzroci posebnih oboljenja, ili kombinovanih oboljenja kod pčela. Radi inrormisanja pčelara navešćemo imena tih virusa: virus iz Arkansoa, virus zatamnjenog krila, virus crnog matičnjaka, Egipatski pčelinji virus, Kašmirski virus, spori virus, iredesentni virus, pčelinji virus x, virus y i bičasti virus.

Kronična paraliza

Kronična paraliza pčela je virusna bolest radilica. Virus se razmnožava u živčanom tkivu, a velika količina je pronađena u glavi pčela. Bolest se javlja za vrućeg razdoblja i dugo traje, ali uzrokuje uginuće malog broja pčela. Nastanku bolesti pogoduje nedostatak peludi uz jaku nektarnu pašu, loša ventilacija košnica, smještaj na jakom suncu. Oboljele pčele su sitnije, bez dlačica na zatku. Zdrave ih pčele izvlače iz košnica, ali se one opiru i pokušavaju vratiti u zajednicu. Hodaju široko razmaknutih nogu, krila su ima raširena i ukočena. Zadak im je smanjen jer je crijevo prazno. Bolesne se pčele u košnici zadržavaju iznad saća s medom. Nrjetko se bolest zamjeni sa nozemozom ili otrovanjem pčela. Za liječenje zajednici treba osigurati dovoljne količine peludi ili zamjene za pelud, zaštititi ju od jakog sunca i osigurati dobru ventilaciju.